Tất niên là một trong những nghi lễ quan trọng cuối năm của người Việt, đánh dấu kết thúc năm cũ, chuẩn bị đón năm mới với nhiều niềm vui và may mắn. Một trong những yếu tố quan trọng để lễ tất niên diễn ra trọn vẹn chính là mâm cúng tất niên – nơi bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, thần linh và cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc. Tuy nhiên, nhiều gia đình còn băn khoăn mâm cúng tất niên gồm những gì để vừa đúng phong tục, vừa đầy đủ và trang trọng. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết, từ ý nghĩa, thành phần mâm cúng đến cách bày trí và lưu ý chuẩn phong tục Việt.
Ý Nghĩa Của Mâm Cúng Tất Niên
Mâm cúng tất niên không chỉ là việc dâng lễ vật lên bàn thờ, mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc:
Tôn vinh tổ tiên và thần linh: Mâm cúng thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên, thần linh đã che chở, phù hộ cho gia đình trong suốt một năm qua.
Cảm ơn năm cũ đã qua: Là dịp để gia đình nhìn lại một năm đã qua, tri ân những may mắn và thành công, đồng thời học hỏi từ những khó khăn.
Cầu mong năm mới bình an, tài lộc, sức khỏe: Mâm cúng cũng là cách gửi gắm ước nguyện cho năm mới trọn vẹn, thịnh vượng và hạnh phúc.
Giữ gìn phong tục truyền thống: Tất niên là nghi lễ văn hóa, giúp con cháu hiểu và trân trọng những giá trị truyền thống.
Nhờ những ý nghĩa này, việc chuẩn bị mâm cúng tất niên gồm những gì không chỉ là nghi thức mà còn là cách thể hiện tình cảm và giá trị tinh thần của mỗi gia đình.
Bàn thờ ngày tết
Các Loại Mâm Cúng Tất Niên
Tùy theo đối tượng cúng mà mâm cúng tất niên được chuẩn bị khác nhau.
Mâm Cúng Gia Tiên Trong Nhà
Đây là mâm cúng phổ biến nhất, bày trên bàn thờ gia tiên trong dịp tất niên.
Mâm cúng có thể đồ chay hoặc đồ mặn, tùy theo truyền thống của gia đình.
Mục đích: tưởng nhớ ông bà, cha mẹ đã khuất, gửi lời cảm ơn và cầu mong bình an cho các thành viên trong nhà.
Mâm Cúng Thần Linh, Thổ Công, Thổ Địa
Gia đình có thể chuẩn bị mâm cúng riêng cho thần linh, Thổ Công, Thổ Địa để thể hiện sự kính trọng với thần linh cai quản đất đai và nhà cửa.
Thường là mâm mặn, gồm gà luộc, heo quay, xôi, hoa quả, rượu, trà.
Đặt mâm ngoài sân hoặc gần cửa chính để Thổ Công – Thổ Địa nhận lễ vật.
Mâm Cúng Ngoài Trời, Cơ Quan hoặc Công Ty
Với các cơ quan, công ty, mâm cúng tất niên thường trang trọng hơn, chú trọng lễ vật cân đối, đẹp mắt.
Có thể kết hợp cả đồ mặn và đồ chay, kèm theo hoa quả, bánh kẹo, rượu trà.
Mục đích: bày tỏ lòng biết ơn, cầu mong công việc thuận lợi và tập thể đoàn kết, may mắn.
Lễ cúng tất niên
Mâm Cúng Tất Niên Gồm Những Gì?
Mâm cúng tất niên chuẩn phong tục thường bao gồm nhiều món, kết hợp giữa đồ mặn, đồ chay, trái cây, bánh kẹo và các vật phẩm phụ trợ khác.
Đồ Mặn
Gà luộc: tượng trưng cho sự may mắn, no đủ.
Thịt heo luộc hoặc quay: thể hiện sự sung túc, đầy đủ trong gia đình.
Nem rán, chả giò: món truyền thống không thể thiếu trong dịp Tết.
Xôi gấc: màu đỏ tượng trưng cho may mắn, tài lộc.
Giò lụa hoặc chả: bổ sung hương vị và đa dạng món ăn.
Mẹo: Lựa chọn gà trống khỏe, heo tươi, xôi nấu vừa chín tới, giữ nguyên hương vị truyền thống.
Đồ Chay
Rau củ luộc: đơn giản nhưng thể hiện sự thanh tịnh và sạch sẽ.
Bánh chưng hoặc bánh tét: không thể thiếu trong mâm cúng Tết, tượng trưng cho trời đất và truyền thống Việt.
Chè: món ngọt đểkết thúc mâm cúng, mang ý nghĩa ngọt ngào, viên mãn.
Hoa quả tươi: thể hiện sự sum vầy, đầy đủ.
Bánh Kẹo, Mứt
Dưa hấu, hồng khô, mứt Tết, bánh ngọt là những món trang trí và tăng thêm màu sắc cho mâm cúng.
Chọn màu sắc tươi sáng, cân đối để mâm cúng thêm sinh động và đẹp mắt.
Rượu, Trà, Nước, Hoa và Nến/Hương
Rượu, trà: thể hiện lòng thành kính, dùng để dâng thần linh và tổ tiên.
Nước lọc: sạch sẽ, trang trọng, là thành phần không thể thiếu.
Hoa tươi và nến/hương: giúp mâm cúng trang trọng, tinh thần tôn nghiêm, mang ý nghĩa cầu may mắn.
Món ngon ngày tết
Mẹo Bày Trí Mâm Cúng Tất Niên
Cách bày trí mâm cúng cũng quan trọng không kém việc chuẩn bị lễ vật:
Thứ tự bày trí:
Chính giữa là bánh chưng hoặc bánh tét.
Phía sau là thịt gà, heo, xôi, giò.
Trái cây hai bên, bánh kẹo và mứt ở phía trước.
Sử dụng đĩa sạch, đẹp: giúp mâm cúng trông trang trọng, hấp dẫn.
Trang trí hoa: chọn hoa tươi, màu sắc hài hòa, đặt hai bên mâm hoặc cắm lọ nhỏ.
Chọn quả cân đối: tránh quả quá lớn hay quá nhỏ, màu sắc cân bằng, thể hiện sự đầy đủ, sung túc.
Mẹo nhỏ: Với mâm cúng ngoài trời hoặc cơ quan, có thể sử dụng bàn dài, sắp xếp theo hàng ngang, mâm cúng tất niên gồm những gì đảm bảo lễ vật vừa đẹp mắt vừa dễ bày trí.
Những Lưu Ý Khi Chuẩn Bị Mâm Cúng Tất Niên
Chuẩn bị lễ vật đầy đủ mâm cúng tất niên gồm những gì trước ngày tất niên: để tránh bị thiếu hoặc vội vàng.
Bày trí gọn gàng, sạch sẽ: thể hiện sự tôn trọng và trang nghiêm.
Tùy theo vùng miền: một số địa phương có món đặc trưng riêng, có thể thêm hoặc thay đổi để phù hợp.
Hương, nến và giấy cúng: không thể thiếu, cần chuẩn bị kỹ càng.
Chọn nguyên liệu tươi ngon: đặc biệt với đồ mặn, đảm bảo vệ sinh và giữ trọn hương vị truyền thống.
Mâm cúng tất niên không chỉ là nghi lễ, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết, lòng biết ơn và khát vọng cho một năm mới an khang, hạnh phúc. Khi chuẩn bị mâm cúng, bạn cần lưu ý:
Đối tượng cúng: gia tiên, thần linh, Thổ Công – Thổ Địa hoặc mâm cúng công ty.
Thành phần mâm cúng: kết hợp đồ mặn, đồ chay, trái cây, bánh kẹo, rượu trà, hoa tươi, nến/hương.
Bày trí: cân đối, trang trọng, đẹp mắt.
Chuẩn bị và lưu ý: theo phong tục vùng miền, đảm bảo lễ vật tươi ngon và trang nghiêm.
Với hướng dẫn chi tiết này, bạn đã biết mâm cúng tất niên gồm những gì, từ đó có thể tự chuẩn bị mâm cúng hoàn chỉnh, vừa đúng phong tục, vừa tạo không khí sum vầy đón Tết cho gia đình.
Nhờ những lưu ý và mẹo chuẩn bị mâm cúng tất niên gồm những gì trên, mỗi gia đình có thể tổ chức lễ tất niên trọn vẹn, tươm tất và ý nghĩa, đồng thời giữ gìn nét đẹp truyền thống văn hóa Việt Nam.